नवी दिल्ली: आजचा दिवस भारत-पाकिस्तान संबंधांतर्फे ऐतिहासिक ठरू शकतो. दोन्ही देशांचे सैन्यदलाचे वरिष्ठ अधिकारी (डीजीएमओ) आज परस्परांशी चर्चा करणार आहेत. या बैठकीचे आंतरराष्ट्रीय पातळीवर व्यापक प्रभाव आहे, कारण ही वाटाघाटी भारत-पाक युद्धाच्या पार्श्वभूमीवर आणि पाकिस्तान-अधिकृत काश्मीर (पीओके) प्रश्नावर होत आहे. भारताने स्पष्ट केले आहे की, “पीओके भारताचा अविभाज्य भाग आहे आणि ते परत मिळविणे ही राष्ट्रीय प्रतिबद्धता आहे.” तसेच, कोणत्याही तृतीय-पक्षाची मध्यस्थता नाकारण्यात आली आहे.
चर्चेचे मुख्य मुद्दे
१. पीओकेचा प्रश्न: सूत्रांनुसार, भारत आजच्या चर्चेत पाकिस्तानकडून अवैध कब्जात असलेल्या काश्मीर प्रदेशाचा (पीओके) मुद्दा मजबूत शब्दांत मांडणार आहे. गेल्या काही वर्षांत, भारताने अनेक वेळा जागतिक मंचावर हा विषय उठवला आहे.
२. मध्यस्थतेचा नकार: या वाटाघाटी थेट आणि द्विपक्षीय असल्याचे भारताचे धोरण स्पष्ट आहे. “काश्मीर प्रश्नावर फक्त भारत आणि पाकिस्तानच्याच चर्चा होऊ शकतात,” असे संरक्षण मंत्रालयाचे स्रोत सांगतात.
३. सुरक्षा परिस्थिती: लाइन ऑफ कंट्रोल (एलओसी)वरील तणाव, सीमेवरील गोळाबारी, आतंकवादी घुसखोरीसारख्या मुद्द्यांवरही चर्चा होण्याची शक्यता आहे.
जागतिक प्रतिक्रिया
यूएन, अमेरिका, चीनसह अनेक राष्ट्रे आणि आंतरराष्ट्रीय संघटना या वाटाघाटींकडे पाहत आहेत. काश्मीर प्रश्नावरील भारताचा “द्विपक्षीय वाटाघाटी” चा निर्धार आंतरराष्ट्रीय राजकारणात वाद निर्माण करतो आहे. अमेरिकेने गेल्या वर्षी मध्यस्थतेची ऑफर दिली होती, पण भारताने ती फेटाळली होती.
पार्श्वभूमी
१९४७ पासून काश्मीर हा भारत-पाक वादाचा केंद्रबिंदू आहे. १९७१ च्या युद्धानंतर डीजीएमओ पातळीवर चर्चा हा संघर्षमुक्तीचा मार्ग समजला जातो. २०२१ मध्ये दोन्ही देशांनी एलओसीवर शांतता करार केला होता, पण त्याचे उल्लंघन वारंवार झाले आहे.
तज्ज्ञांचे मत
“पीओकेचा मुद्दा या चर्चेत आणणे हा भारताचा नवा रणनीतिक डाव आहे. पाकिस्तान यावर प्रतिक्रिया देणार की नाही, हे पाहणे महत्त्वाचे आहे,” असे रक्षा विश्लेषक सुधीर म्हैसकर सांगतात.
पुढील दिशा
बैठकीच्या निष्कर्षांवर दक्षिण आशियातील शांतता अवलंबून आहे. पाकिस्तानने आतापर्यंत कोणतीही अधिकृत प्रतिक्रिया दिलेली नाही.
भारताची “पीओके परताई” आणि “मध्यस्थतेचा नकार” ही भूमिका आंतरराष्ट्रीय कूटनीतीत एक निर्णायक टप्पा ठरू शकते. आजच्या चर्चेचे परिणाम केवळ द्विपक्षीय नाहीत, तर जागतिक भूराजकीय समीकरणावरही परिणाम करू शकतात.