ज्योती मल्होत्रा नेमकं प्रकरण काय?

दिल्ली: सध्या देशभरात चर्चेत असलेल्या ज्योती मल्होत्रा हेरगिरी प्रकरणातील काही महत्त्वाच्या गोष्टींवर आपण खुलासा करूयात व जाणून घेऊया नेमकं प्रकरण काय आहे.

ज्योती मल्होत्रा ही एक हरियाणातील ट्रॅव्हल यूट्यूबर आहे, तिला पाकिस्तानच्या गुप्तचर यंत्रणेसाठी (ISI) हेरगिरी केल्याच्या आरोपाखाली मे 2025 मध्ये हिसार पोलिसांनी अटक केली. ती ‘ट्रॅव्हल विथ जो’ नावाचे यूट्यूब चॅनल चालवत होती, ज्याला 3.77 लाख सब्सक्रायबर्स आणि इंस्टाग्रामवर @travelwithjo1

या नावाने 1.32 लाख फॉलोअर्स आहेत. तिच्यावर भारतीय दंड संहिता (BNS) धारा 152 आणि ऑफिशियल सीक्रेट्स ॲक्ट, 1923 च्या कलम 3, 4 आणि 5 अंतर्गत गुन्हा दाखल झाला आहे. तिला पाच दिवसांच्या पोलिस रिमांडवर पाठवण्यात आले असून, आर्थिक गुन्हे शाखेकडे तपास सोपवण्यात आला आहे.

आरोप आणि हेरगिरीचे स्वरूप

ज्योति मल्होत्रा 2023 मध्ये व्हिसा मिळवण्यासाठी दिल्लीतील पाकिस्तान उच्चायुक्तालयात गेली होती. तिथे तिची भेट पाकिस्तानी उच्चायोगातील कर्मचारी एहसान-उर-रहीम ऊर्फ दानिश याच्याशी झाली. दानिशने तिला पाकिस्तानला पाठवले आणि त्यांच्याशी घनिष्ठ संबंध प्रस्थापित केले.

दानिशने ज्योतीला ISI च्या इतर एजंट्स, जसे की अली अहसान आणि शाकिर ऊर्फ राणा शहबाज (ज्याचा नंबर त्यांनी ‘जट्ट रंधावा’ या नावाने सेव्ह केला होता), यांच्याशी ओळख करून दिली.

तिने व्हाट्सअप, टेलिग्राम आणि स्नॅपचॅटसारख्या एन्क्रिप्टेड प्लॅटफॉर्म्सद्वारे पाकिस्तानी एजंट्सशी नियमित संपर्क ठेवला आणि संवेदनशील माहितीची देवाणघेवाण केली.

संवेदनशील माहिती लीक

ज्योतीवर भारताच्या लष्करी आणि संवेदनशील माहिती, जसे की ‘ऑपरेशन सिंदूर’ (7 मे 2025 रोजी भारतीय सशस्त्र दलांनी दहशतवादी केंद्रांवर केलेला हल्ला) यासंबंधी माहिती पाकिस्तानला पाठवल्याचा आरोप आहे व तिने आज या गोष्टी कबूल पण केल्या आहेत.

तिने काश्मीरमधील डल झील आणि श्रीनगर-बनिहाल मार्गाचे व्हिडिओ बनवून सोशल मीडियावर अपलोड केले, जे ISI साठी उपयुक्त ठरले.

जानेवारी 2025 मध्ये ती पहलगामला गेली होती आणि तिने बनवलेले व्हिडिओ 22 एप्रिल 2025 च्या पहलगाम दहशतवादी हल्ल्यासाठी माहिती पुरवण्यास उपयोगी ठरले असावेत असा संशय आहे. पण याचा थेट संबंध नाकारला गेला आहे.

सोशल मीडियाचा दुरुपयोग

ज्योतीने तिच्या यूट्यूब चॅनल आणि इंस्टाग्रामवर पाकिस्तानमधील सकारात्मक चित्रण करणारे व्हिडिओ आणि रील्स शेअर केले, जसे की ‘इश्क लाहौर’, लाहौरच्या अनारकली बाजारातील व्हिडिओ आणि कटासराज मंदिराचे व्हिडिओ. हे व्हिडिओ पाकिस्तानच्या प्रचारासाठी आणि भारतविरोधी कथानकाला चालना देण्यासाठी वापरले गेले. तिच्या सोशल मीडिया प्रभावाचा उपयोग ISI ने भारतविरोधी प्रचारासाठी आणि गुप्त माहिती गोळा करण्यासाठी केला.

विदेशी दौरे आणि आर्थिक संशय

ज्योतीने 2023 आणि 2024 मध्ये तीन ते चार वेळा पाकिस्तान, तसेच चीन आणि इंडोनेशियाच्या बाली येथे प्रवास केला. बालीच्या दौऱ्यात ती दानिशसोबत होती व त्याच्याशी तिचे प्रेमसंबंध असल्याचा दावा आहे.

तिच्या उत्पन्नाचे स्रोत तिच्या खर्चाशी आणि परदेशी दौऱ्यांशी जुळत नाहीत, त्यामुळे तिच्या बँक खात्यांची आणि आर्थिक व्यवहारांची तपासणी सुरू आहे.

पाकिस्तान उच्चायुक्तालयाची भूमिका

ज्योतीने 28 मार्च 2024 रोजी दिल्लीतील पाकिस्तान उच्चायुक्तालयात आयोजित इफ्तार पार्टीला हजेरी लावली होती, जिथे ती दानिशसह इतर अधिकाऱ्यांशी बोलताना दिसली. या भेटीत दानिशने तिला ISI च्या इतर एजंट्सशी ओळख करून दिली. दानिशला 13 मे 2025 रोजी भारत सरकारने ‘परसना नॉन ग्राटा’ घोषित करून देशातून हकालपट्टी केली होती, कारण तो जासूसी नेटवर्कचा मुख्य सूत्रधार होता.

इतर संशयित आणि नेटवर्क

ज्योति हा एका मोठ्या जासूसी नेटवर्कचा भाग होती ज्यात हरियाणा, बिहार, उत्तर प्रदेश आणि पंजाबमधील आणखी 12 जणांचा समावेश आहे. यामध्ये मलेरकोटलाची गजाला, कैथलचा देवेंद्र सिंह ढिल्लों आणि पानीपतचा नोमान इलाही यांचा समावेश आहे.

हे नेटवर्क दानिशच्या मार्गदर्शनाखाली कार्यरत होते, ज्याने व्हिसा, पैसे आणि भावनात्मक प्रलोभनांचा वापर करून व्यक्तींना जासूसीसाठी भडकावले.

ज्योतिचे कबुलीजबाब आणि तपास

चौकशीदरम्यान ज्योतीने ISI च्या संपर्कात असल्याचे कबूल केले. तिने सांगितले की, ती 2023 मध्ये दिल्लीतील पाकिस्तानी उच्चायुक्तालयात व्हिसा मिळवण्यासाठी गेली होती, तिथे दानिशशी संपर्क झाला. तिचा मोबाइल आणि लॅपटॉप तपासणीसाठी जप्त करण्यात आले असून, त्यातून संशयास्पद सामग्री आढळली आहे. तिचा लॅपटॉप फॉरेंसिक तपासणीसाठी पाठवण्यात आला आहे. राष्ट्रीय तपास यंत्रणा (NIA), गुप्तचर विभाग (IB) आणि लष्करी गुप्तचर यंत्रणा त्यांची चौकशी करत आहेत, विशेषत: त्यांच्या काश्मीर आणि पाकिस्तान दौऱ्यांमधील संभाव्य संबंध तपासण्यासाठी.

कायदेशीर कारवाई

ज्योतिवर देशद्रोह आणि गोपनीय माहिती लीक केल्याच्या आरोपाखाली भारतीय दंड संहितेच्या धारा 152 आणि ऑफिशियल सीक्रेट्स ॲक्ट, 1923 च्या कलम 3, 4 आणि 5 अंतर्गत गुन्हा दाखल झाला आहे. तिला पाच दिवसांच्या रिमांडदरम्यान पोलिस तिच्या आर्थिक व्यवहारांचा आणि परदेशी दौऱ्यांचा तपशील तपासत आहेत.

ज्योतीच्या पालकांचे म्हणणे

ज्योतीचे वडील हरीस कुमार यांनी दावा केला आहे की त्यांची मुलगी कोणत्याही बेकायदेशीर कृत्यात सहभागी नव्हती. ती केवळ कंटेंट क्रिएशनसाठी परदेशी दौऱ्यांवर गेली होती आणि तिने सर्व दौरे कायदेशीर परवानगीने केले होते. ज्योतीच्या वडिलांच्या भावाची जी पेन्शन मिळते त्यावरती त्यांच्या घराचा उदरनिर्वाह सुरू आहे हेही ज्योतीच्या वडिलांनी सांगितले आहे.

सध्याची स्थिती

ज्योतीवर आधुनिक जासूसीचे आरोप आहेत, ज्यात सोशल मीडिया प्रभावकांचा उपयोग करून प्रचार आणि माहिती गोळा केली जाते. तिच्या बँक खात्यांची तपासणी सुरू आहे, आणि त्यांच्या इतर सहकाऱ्यांचाही तपास होत आहे.

या प्रकरणाने सोशल मीडिया प्रभावकांना लक्ष्य करण्याच्या ISI च्या रणनीतीवर प्रकाश टाकला आहे, विशेषत: जे भावनात्मक किंवा आर्थिकदृष्ट्या असुरक्षित आहेत.